گاردنیا

نامهای متداول: گاردنیا، گاردانیا، افرنگیا، گاردنیا یاسمنی، گاردنیا جاسمین

نام علمی:  GARDENIA

نام انگلیسی : Gardenia jasminoides, gardenia, cape jasmine, cape jessamine, danh-danh, or jasmin

خانواده:   RUBIACEAE  – روناس

رنگ گل: سفید، یا زرد کم رنگ

شکل گل: گلها انفرادی و یا در گروه های با یک جام لوله ای شکل است. قطر گل ها 5 تا 12 سانتیمتر و بین 5 تا 12 گلبرگ دارند که در بسیاری از گونه های گاردنیا به شدت معطرند.

میوه یا بذر گاردنیا: دارای میوه های کوچک بیضی شکل است.

اندازه حد اکثر: ارتفاع حداکثر آنها از 1 تا 15 متر متغیر است.

فصل گلدهی: از حدود اواسط بهار تا اواسط تابستان

برگ:  برگها متقابل و یا در گروه از سه یا چهارتایی هستند، 5-50 سانتی متر طول و 3 تا 25 سانتیمتر عرض دارند. برگها به رنگ سبز تیره و براق با بافت چرمی هستند.

خاستگاه و موطن گیاه: گاردنیا توسط انگلیسی گیاه شناس جان الیس در سال 1761 شناخته شد، پس از آن به انگلستان در 1750s  منتقل شد.

توضیحات در مورد گیاه و شرایط نگهداری آن:

گاردنیا درختچه های همیشه سبز هستند. گاردنیا یک سرده از گیاهان گلدار در خانواده قهوه، روناسیان، بومی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری آفریقا، آسیا، ماداگاسکار و جزایر اقیانوس آرام است.
گاردنیا یک درختچه با پوست مایل به خاکستری و تیره  و همیشه سبز  با برگهای براق سبز با رگه های برجسته است.
مدارک و شواهدی تاریخی از کشت گاردنیا در چین وجود دارد که قدمت آن به سلسله song (960-1279 میلادی) است، که در آن هر دو شکل وحشی و گل دوبل در نقاشی به تصویر کشیده شده است.
اولین بار در انگلستان در اوت 1757 توسط جیمز گوردون پرورش یافت و پس از آن به به خوبی به صورت تجاری به فروش رسید.
این برای اولین بار در ایالات متحده در سال 1762 در باغ چارلستون از باغ الکساندر Charleston garden of Alexander Garden پرورش داده شد.jasminoides G.  جایزه انجمن باغبانی سلطنتی را به دست آورده است.
به طور گسترده ای به عنوان یک گیاه باغی در باغهای گرم معتدل و نیمه گرمسیری استفاده می شود. می توان آن را به عنوان پرچین استفاده نمود . به عنوان یک گیاه نیمه گرمسیری، در درجه حرارت گرم و در محیط های مرطوب بهتر رشد می کند.
زیگموند فروید اظهار داشته است، که گاردنیا گل مورد علاقه او بوده است.
چندین گونه گاردنیا در هاوایی با نام naʻu  یا  nānū یافته شده است.

کروستین Crocetin به عنوان یک ترکیب شیمیایی  که معمولا از زعفران به دست آمده است، می تواند از میوه گاردنیا آید.

خاک مناسب:

نیاز به زهکشی خوب، و خاک اسیدی با PH بین 5 و 6.5 دارد.

گاردنیا نیاز به یک خاک اسیدی دارد. اگر خاک به اندازه کافی اسید نباشد، بسیاری از مواد مغذی آن (به خصوص ترکیبات آهن) از طریق ریشه جذب نمی شود، در این صورت، گاردنیا شروع به نشان دادن علایم کلروز، که علامت اصلی زرد شدن برگ است می نماید.

به همین دلیل، بهتر است آن با اضافه کردن کمی سرکه یا آب لیمو به آب آن PH آب را کاهش دهد.
کلات آهن را می توان به خاک به منظور کاهش pH اضافه نمود، اما باید دقت شود از مصرف بیش از حد گیاه را از بین خواهد برد.
علت اصلی خال خال های زرد روی برگ های گاردنیا کمبود آهن و یا اسیدی نبودن خاک آن است.

روشهای ازدیاد و تکثیر:

تکثیر از طریق قلمه: از اواسط تا اواخر بهار میتوان این گیاه را از طریق قلمه زدن تکثیر کرد .
برای این منظور قلمه های انتهایی ساقه را که طول 8 تا 10 سانتیمتر دارد با قیچی جدا کرده و هریک را در گلدانی حاوی کمپوست فرو کنید و برای حفظ رطوبت خاک و جلو گیری از قرار گرفتن در معرض سرمای شدید با یک کیسه شفاف آن ها را بپوشانید، دما را در حدود 18 تا 20 درجه نگه دارید، خاک نیز باید همواره تا ریشه زنی کامل، مرطوب باشد، پس ازحدود 2 ماه ریشه دهی انجام می شود.

خوابانیدن شاخه: –

 پیوند زدن: –

نیاز های نوری:

 نور خورشید غیر مستقیم روشن یا نیم سایه برای آن مناسب است.

کود دهی:

هر سه هفته در طول فصل رشد با کود اسیدی تغذیه شود.

هرس:

شما می توانید به خوبی و تا جایی که همه برگهای گاردنیا قطع نشود آن را هرس تموده و آن را به فرم دلخواه خود در آورید. اما دقت کنید که این کار را در فصل جوانه زدن انجام ندهید و هرس را در زمانی که گیاه در خواب است انجام دهید و از قیچی هرس تمیز و ضد عفونی شده مناسب استفاده کنید.

آبیاری :

اضافه کردن خزه تورب به خاک گیاه خود را با کمک آن به حفظ رطوبت بدون تبدیل شدن به بیش از حد مرطوب بهره مند شوند.

آفات و بیماریهای گاردنیا:

عوارض گاردنیا و درمان آن:
علت اینکه گیاه گاردنیا  پژمرده شده و غنچه ها می ریزند:

هوا خیلی سرد و مرطوب است، اجازه دهید سطح خاک گلدان ها قبل از ابیاری خشک شود سپس آبیاری نمایید.
علت اینکه برگ ها تغییر رنگ داده و لکه های دکمه مانند روی آنها مشاهده می شوند:

حشره آفت عامل آن است، برگ ها را با سم حشره کش نفوذی سمپاشی نموده و پس از ۴۸ ساعت دکمه ها را با پارچه نرم پاک کنید.
علت اینکه برگ ها طوری زرد شده اند که فقط رگبرگ ها سبز شده اند:

کمبود املاح موجود در آب و یا خاک عامل آن است، در بهار یک بار و در تابستان یک بار با کود آهن گیاه را تغذیه کنید، از آب بدون املاح برای آبیاری و غبارپاشی استفاده کنید.
علت بوجود آمدن زخم های پنبه ای سفید روی برگ ها و در قاعده آنها تشکیل شده است:

حشره آفت عامل آن است، با سم حشره کش نفوذی هر دو هفته یک بار گیاه را سمپاشی کنید تا علائم برطرف شوند، به هنگام سمپاشی مواظب گل ها باشید.
علت اینکه برگ های گاردنیا در تابستان می ریزند:

گیاه خیلی تشنه است، گلدان ها را به مدت ۱۵ دقیقه درون سطل پر از آب قرار داده و سپس خارج کنید، آبیاری را تنظیم و سطح خاک را در بهار و تابستان همیشه مرطوب نگه دارید.
علت لکه های سوخته روی برگ ها و گل های گاردنیا مشاهده می شوند:

در آفتاب غبارپاشی کرده اید، غبارپاشی را در سایه در صبح یا عصر انجام دهید.
علت اینکه گل های گاردنیا زرد می شوند:

رطوبت خیلی بالاست، جریان ملایم هوا در اتاق برقرار کنید.
علت اینکه گیاه سالم است، ولی غنچه ها سقوط می کنند:

املاح موجود در آب یا عدم وجود رطوبت کافی عامل آن است، از آب بدون املاح برای آبیاری استفاده کرده و گیاه را غبارپاشی نمایید.
علت اینکه برگ های جدید گیاه ریز هستند:

گیاه از کمبود عناصر غذایی رنج می برد، هر دو هفته یک بار طبق دستور با مواد غذایی مصنوعی گیاه را تغذیه و مقداری کود آهن به محلول غذایی اضافه کنید.
علت اینکه گل ها رنگ خود را از دست داده اند:

صدمه مربوط به غبارپاشی است، در هنگام غبارپاشی گل ها را محفوظ نگه دارید.
علت اینکه در زمستان برگ ها سیاه می شوند:

هوا سرد است، گیاه را به محل گرم تری منتقل کنید.
علت اینکه برگ ها رنگ پریده هستند:

نور کافی نیست، گیاه را به محل روشن تر و به دور از اشعه مستقیم آفتاب منتقل کنید.
علت اینکه در سطح زیرین برگ های گیاه تار عنکبوت مشاهده می شود:

وجود کنه قرمز ریز عامل آن است، با پارچه و یا اسفنج آغشته به سم کنه کش سطح زیرین برگ ها را تمیز کنید تا علائم بر طرف شوند، ایجاد رطوبت پایدار در کاهش آفت موثر است.

گاردنیا نسبت به حشرات زیر حساس و آسیب پذیر است:
شته ها
اشکالات اردی
کنه های عنکبوتی
تریپس
Scale
مگس سفید

کاربرد ها و مصارف :
گاردنیا (یاسمن) که می تواند تا اندازه زیادی رشد نماید برای عطر و بوی شیرین قوی از گل های خود مورد توجه بسیار است.
گاردنیا یاسمن Gardenia jasminoides ( (G. grandiflora G. Floridaبه عنوان یک گیاه خانگی یا آپارتمانی قابل نگهداری است و نیازمند رطوبت بالا به رشد و روشن (مستقیم) نور است. دمای 20-23 C در طول روز و 15-16 C در شب برای گاردنیا یاسمن ایده آل است.

توجه داشته باشید که هنگام آبیاری آب را به روی گل های آن نپاشید چون علت اصلی قهوه ای شدن گلبرگ های گاردنیا آب روی آن خواهد بود.
در چین و ژاپن، به نام zhīzi (栀子) و kuchinashi (梔) نامیده می شود.

از میوه های گاردنیا در چین و ژاپن به عنوان یک رنگ زرد در پارچه ها و مواد غذایی (از جمله ماش کره ای ژله hwangpomuk) استفاده می شود. میوه های آن نیز در طب سنتی چین برای آرام بخش، و خواص خنک کننده خود موارد استفاده بسیاری دارد.

انواع  گونه ها:

در سال 2014 لیستی از 140 گونه شناخته شده از انواع گاردنیا منتشر گردیده است، برخی گونه های گاردنیا عبارتند از:

Gardenia actinocarpa Puttock

Gardenia anapetes A.C.Sm.

Gardenia angkorensis Pit.

Gardenia annamensis Pit.

Gardenia aqualla Stapf & Hutch.

Gardenia archboldiana Merr. & L.M.Perry

Gardenia artensis Montrouz.

Gardenia aubryi Vieill.

Gardenia barnesii Merr.

Gardenia beamanii Y.W.Low

Gardenia boninensis (Nakai) Tuyama ex T.Yamaz.

Gardenia brachythamnus (K.Schum.) Launert

Gardenia brighamii H.Mann – Nānū (Hawaiʻi)